Bitkilerin beslenmeleri için gerekli olan bitki besin maddelerinin başında AZOT, FOSFOR ve POTASYUM gelir. Bunlar bitkilerin en çok ihtiyaç duydukları besin maddeleri olup, tarım topraklarında da genellikle yeteri kadar bulunmamaktadır. Gerek ürünler beslenmek için gerekse toprak içinde sızan sular, önemli miktarda besin maddelerini topraktan uzaklaştırır. Bunun sonucu topraklar fakirleşir, bitkiler yeterince beslenemez hale gelir. Bu nedenlerle aynı topraktan sürekli bir şekilde iyi ürün almak için o toprağa eksik olan bitki besin maddelerinin verilmesi gerekir. Bu da gübreleme ile olur. Gübrelerden en iyi şekilde yararlanabilmek için gübrenin toprağa verilme zamanı ve şekline dikkat etmek gerekir. Sadece kullanılacak gübrenin çeşidi ve miktarını bilmekle iş bitmez. Gübreden beklenen yararın sağlanabilmesi için gübrenin EN UYGUN ZAMAN ve EN DOĞRU bir şekilde toprağa verilmesi gerekir.

GÜBREYİ NASIL VE NE ZAMAN KULLANMALIYIZ?

Bu sorunun cevabını gübrelerin verilme şekli ve gübrelerin uygulama zamanı olarak iki başlık altında inceleyeceğiz.

1. GÜBRELERİN VERİLME ŞEKLİ

Gübreler genellikle EL veya MAKİNE ile toprağın üstüne SERPİLEREK verilmekte ya da tohum veya bitkiden belirli uzaklıklarda olmak üzere çizgi halindeki bir BANDA veya bitki etrafındaki OCAĞA verilmektedir.

A. Serpme Usulü Gübreleme:

Gübre, ya ekimden önce toprak yüzeyine serpildikten sonra belirli toprak işleme aletleri ile toprağa gömülür ve sonra ekim yapılır ya da ekimden hemen önce toprak yüzeyine serpilen gübre, ekim işlemi ile toprakla karıştırılır. Birçok durumda ekimden sonra da serpme usulü ile gübre tatbik edilmektedir. Bazı bitkilere ihtiyaçları olan gübrenin tamamı bir defada ekimden önce veya ekim esnasında verilmeyip, gübrenin bir kısmı ekimde, bir kısmı da bitkinin belirli bir büyüme döneminde verilmekte ve böylece gübreden daha çok yararlanılmaktadır.

Tarlada bitki varken yapılan bu ikinci gübreleme, serpme usulü ile yapıldığı gibi, gübre serpici gibi aletlerle de yapılabilir. Bitki büyümeye başladıktan sonra verilen gübreler genellikle AZOTLU ve özellikle NİTRATLI gübrelerdir. Fosforlu gübreler bitki büyüdükten sonra serpme olarak verilmemeli; fosforlu gübreler ekimden hemen önce veya ekim sırasında tohum derinliğine gömülmelidir.

B. Bant Usulü Gübreleme:

Bant usulü gübreleme genellikle mibzerle yapılmakta ise de bazı durumlarda pulluk ve hatta çapa gibi basit aletler kullanılmaktadır. Gübrelerin bant halinde verilmesinin daha yararlı olduğu yapılan araştırmalarla gösterilmiştir. Gübre banda verildiği zaman bitkinin kökleri bu gübreden kolaylıkla yararlanmakta ve daha çabuk büyümektedir.

Banta verilen gübrenin içindeki bitki besin maddesi, özellikle fosfor, bitkiye faydalılığını daha uzun bir süre devam ettirmektedir. Serpme olarak verilen gübredeki fosfor ise kısa bir sürede topraktaki kireç ve diğer maddelerle birleşerek bitkinin hemen yararlanamayacağı bir yapıya dönüşür. Bu nedenle de bitki banda verilen gübreden daha çok yararlanmaktadır. Bitki, banda verilen gübreden serpmeye oranla %15-%10 daha çok yararlanabilmektedir.

2. GÜBRELERİN UYGULAMA ZAMANI

Gübrelerin mahsul artışına olan etkisini çoğaltmak için gübre uygulama zamanı; bölgenin iklimine, toprağın karakterine, gübrelenecek bitkinin cinsine ve verilecek gübrenin çeşidine göre ayarlanması gerekir.

Bütün mesele bitkinin ihtiyacı olduğu zaman ona gerekli olan besin maddesini sağlamaktır. Bu nedenle bazı bölgelerde yetiştirilen belirli bitkiler için verilmesi gerekli olan gübrenin tamamı bir defada ve genellikle ekimde verilirken, bazı durumlarda bu miktar bölünerek bitkinin çeşitli gelişme dönemlerinde birkaç defada verilmektedir. Gübrelerin çok erken veya çok geç verilmesi halinde bitkiye faydası büyük ölçüde azalır.

Fosforlu Gübrelerin Verme Zamanı:

Fosforlu gübreler ekimden veya dikimden hemen önce veya ekim sırasında verilmeli ve toprağa mutlaka gömülmelidir. Çok erken verilmesi halinde toprakta zamanla bitkinin hemen yararlanamayacağı şekle dönüşeceğinden, bitki büyüdükten sonra verilmesi halinde ise toprağın üstünde kalacağı için bitkiye yararlı olamayacaktır.

Potasyumlu Gübrelerin Verme Zamanı:

Topraklarımızda genellikle yeteri kadar potasyum bulunmakla beraber bazı alanlarda potasyum eksikliği olabilir. Toprak analizleri yaptırılarak potasyum eksikliği tespit edilen yerlere potasyumlu gübre verilmesi gerekir. Bu gübre de fosforlu gübreler gibi ekim ve dikim zamanında verilmelidir.

Azotlu Gübrelerin Verilme Zamanı:

Azotlu gübreler toprakta çok hareketli gübreler oldukları için fazla yağışlarla ve sulama suyu ile yıkanarak ya da gaz halinde uçmak suretiyle kayıplara uğrayabilirler. Bu gibi kayıpları önlemek ve bitkinin bu besin maddesine en fazla ihtiyacı olduğu zamanda onu toprakta hazır bulundurmak için, bazen bitki için gerekli azot miktarının hepsini bir defada ekim veya dikimde vermeyip, bitkinin çeşitli büyüme devrelerinde olmak üzere birkaç kısma bölünerek verilmelidir.

Hangi Çeşit Azotlu Gübre Kullanılmalı?

Güzlük ekimler için yapılacak azotlu gübre tatbikatlarında genellikle amonyum sülfat veya üre gübreleri, ilkbahar veya yazın yapılacak gübrelemelerde ise amonyum nitrat gübresinin kullanılması tercih edilmelidir. Buna rağmen azotlu gübre çeşitleri arasında mahsulü artırma yönünden büyük bir fark olmaması nedeniyle, herhangi bir azotlu gübrenin piyasada bulunmaması halinde onun yerine diğer bir azotlu gübrenin kullanılması uygun olur.